Thần thoại Sisyphus, bài luận triết học củaAlbert Camus, xuất bản bằng tiếng Pháp năm 1942 với tên Le Mythe de Sisyphe là một trong những tác phẩm tiêu biểu để hiểu quan điểm của Albert Camus về sự phi lý. Trong tác phẩm Albert Camus muốn đưa ra định nghĩa của mình về chủ nghĩa phi lý, sự phi lý và nguồn gốc của nó, sự tồn tại tất yếu của sự phi lý cũng như mối quan hệ giữa sự phi lý và hạnh phúc thông qua việc sử dụng hình ảnh và cuộc đời của Sisyphus trong thần thoại Hy Lạp. Sisyphus là vị vua xứ Ephyra. Ông bị trừng phạt vì sự xảo quyệt và gian dối của bản thân bằng cách buộc phải lăn một tảng đá khổng lồ lên đồi. Tảng đá này sẽ tự lăn xuống mỗi khi nó gần đến đỉnh, bắt Sisyphus phải lặp lại việc lăn đá cho đến muôn đời.
Trong cuộc sống chỉ toàn là lao động tầm thường và tầm thường, sự tồn tại của Sisyphus nhằm minh họa cho sự vô ích (và phi lý) mà chúng ta phải đối mặt trong cuộc sống của chính mình. Camus nhận thấy rằng cuộc sống của một người về cơ bản có thể trở thành một thói quen tầm thường: “Dậy, đi xe điện, bốn giờ trong văn phòng hoặc nhà máy, ăn, xe điện, bốn giờ làm việc, ăn, ngủ, và Thứ Hai, Thứ Ba, Thứ Tư, Thứ Năm, Thứ Sáu, Thứ Bảy và Chủ Nhật theo cùng một nhịp điệu…”.
Tuy nhiên, đối với Camus, Sisyphus không đáng thương hại. Sisyphus đại diện cho “người anh hùng phi lý” vì anh ta chọn sống trước sự phi lý. “Việc chọn sống” này là vấn đề về ý thức, vì thông qua thái độ và quan điểm của mình, Sisyphus có thể giải thoát bản thân khỏi hình phạt và chiến thắng hoàn cảnh của mình mà không thể thay đổi nó. Sisyphus nhận thức được toàn bộ mức độ trừng phạt của mình: anh ta hoàn toàn ý thức được số phận mà các vị thần áp đặt lên anh ta và sự vô ích hoàn toàn của sự tồn tại của anh ta. Tuy nhiên, niềm đam mê, sự tự do và cuộc nổi loạn của anh ta khiến anh ta mạnh mẽ hơn hình phạt nhằm nghiền nát anh ta.
Mặc dù có vẻ kỳ lạ, Camus ám chỉ rằng Sisyphus rất vui. Bằng cách biến tảng đá thành “thứ của mình”, Sisyphus tìm thấy niềm vui trong sự tồn tại. Có lẽ việc leo lên trở nên thoải mái hơn theo thời gian: có lẽ các cơ từng căng cứng dưới sức nặng của tảng đá giờ đây có thể dễ dàng kiểm soát nó; có thể tưởng tượng rằng tảng đá di chuyển lên trên một cách duyên dáng đến mức hành động di chuyển nó trở thành một tác phẩm nghệ thuật.
Nhờ sự tự do của mình, Sisyphus nổi loạn chống lại các vị thần và từ chối sự vô ích của hình phạt của họ bằng cách sống một cách có ý thức với niềm đam mê. Đá, núi, bầu trời và đất thuộc về anh ta và là thế giới của anh ta.
Mỗi khi ban hay tôi phải đối diện với thực tại đời không thể lý giải vì nó vượt qua cực hạn của chúng ta nghĩa là bạn và tôi đang đối diện với “sự phi lý”. Lúc ấy, bạn hãy tìm đọc Huyền thoại Sisyphus của Albert Camus để có thể tìm kiếm lòng dũng cảm và hiểu rõ hơn về tính tất yếu của “sự phi lý” trong hành trình tồn tại người.
Ths. Đoàn Thị Cẩm Vân (TH)