Táo Quân – Gặp nhau cuối năm không chỉ là một chương trình giải trí quen thuộc mỗi dịp Tết mà còn là một hiện tượng truyền thông đặc sắc, phản ánh đời sống xã hội Việt Nam. Chương trình sử dụng hài kịch châm biếm để phản ánh các vấn đề nổi bật trong năm, từ chính trị, kinh tế đến đời sống thường nhật, đồng thời tác động trực tiếp đến nhận thức và thái độ của khán giả. Khi phân tích theo các lý thuyết và mô hình truyền thông, ta có thể thấy rõ cách Táo Quân hoạt động như một công cụ truyền thông hiệu quả, từ việc truyền đạt thông tin, định hướng dư luận, đến tạo hiệu ứng lan tỏa và tăng sự thấu cảm trong cộng đồng.
Theo mô hình Shannon & Weaver, các biên kịch, đạo diễn và diễn viên của Táo Quân là nguồn thông tin, truyền tải thông điệp qua nhiều kênh như truyền hình, Internet và mạng xã hội đến khán giả ở mọi lứa tuổi và vùng miền. Thông điệp thường phản ánh đời sống xã hội, các vấn đề chính trị, kinh tế, giáo dục hay các hiện tượng văn hóa – xã hội. Phản hồi từ khán giả qua lượt xem, bình luận, chia sẻ clip và thảo luận tạo thành vòng phản hồi, giúp chương trình điều chỉnh nội dung, cải thiện cách truyền đạt và tạo hiệu ứng lan tỏa cộng đồng.
Khi xét theo lý thuyết Nghị trình, Táo Quân định hướng dư luận bằng cách lựa chọn các vấn đề nổi bật trong năm, ví dụ như tham nhũng, tắc nghẽn giao thông, giáo dục, y tế hay các hiện tượng mạng xã hội. Việc lồng ghép các chủ đề này vào nội dung hài kịch khiến khán giả chú ý và suy ngẫm về thực trạng xã hội, từ đó nâng cao nhận thức công chúng và tạo ra không gian thảo luận tích cực.
Áp dụng lý thuyết Đóng khung, chương trình sử dụng các hình tượng Táo, Nam Tào, Bắc Đẩu cùng lối châm biếm hài hước để truyền tải các thông điệp nhạy cảm. Thông qua các tình huống ẩn dụ, các vấn đề khó nói được trình bày một cách nhẹ nhàng, giúp khán giả vừa giải trí vừa nhận thức sâu sắc hơn về xã hội. Việc đóng khung này tạo ra góc nhìn mới, khiến nội dung vừa gần gũi vừa gây ấn tượng lâu dài.
Theo lý thuyết Truyền thông xâm nhập xã hội, chương trình mở dần các “lớp thông tin” từ bề mặt đến sâu: từ những tình huống hài nhẹ nhàng đến các vấn đề nhạy cảm về chính sách, đời sống và quản lý xã hội. Cách tiếp cận này giúp khán giả thấu hiểu nội tâm nhân vật và bối cảnh xã hội, từ đó tăng sự đồng cảm và kết nối giữa người xem với câu chuyện, đồng thời thúc đẩy ý thức trách nhiệm và giá trị cộng đồng.
Cuối cùng, mô hình Lan truyền đổi mới thể hiện rõ qua việc các câu thoại, trích đoạn và hình ảnh từ Táo Quân được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội. Những thông điệp về đời sống, văn hóa và xã hội được lan tỏa nhanh chóng, khuyến khích thảo luận và phản hồi từ cộng đồng, giúp nâng cao nhận thức và khơi dậy tinh thần tham gia tích cực của khán giả.
Như vậy, Táo Quân không chỉ là một chương trình giải trí mà còn là một công cụ truyền thông hiệu quả, thể hiện qua việc truyền đạt thông tin, định hướng dư luận, đóng khung thông điệp, mở dần các lớp thông tin và lan tỏa mạnh mẽ đến cộng đồng. Chương trình vừa mang lại tiếng cười, vừa giáo dục, kết nối và thúc đẩy xã hội thảo luận các vấn đề quan trọng một cách sâu sắc nhưng gần gũi, chứng minh sức mạnh của truyền thông nghệ thuật trong việc tạo tác động tích cực đến nhận thức xã hội.
NGUYỄN THỊ DIỆU HÀ