Trong lịch sử dân tộc Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là vị lãnh tụ thiên tài, anh hùng giải phóng dân tộc mà còn là tấm gương sáng ngời về đạo đức, nhân cách. Trong hệ giá trị đạo đức Hồ Chí Minh, lòng nhân ái, tinh thần khoan dung và tư tưởng đoàn kết dân tộc là mộ trong những phẩm chất nổi bật, tạo nên sức mạnh to lớn đưa cách mạng Việt Nam đi đến thắng lợi.
Hồ Chí Minh sinh ra và lớn lên trong cảnh nước mất, dân lầm than, Người đã sớm hình thành tình thương sâu nặng với đồng bào, đặc biệt là những người lao động nghèo khổ. Người từng khẳng định: “Tôi chỉ có một ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.” Nhân ái ở Hồ Chí Minh thể hiện như một quan điểm đạo đức có chiều rộng: thương người là gốc, con người là mục tiêu cuối cùng của mọi chính sách. Điều này không phải là lời sáo rỗng trong nhiều phát biểu và văn bản, Người nhắc tới mục tiêu làm cho “đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”, biến nhân ái thành định hướng chính sách an sinh, giáo dục, giải phóng người nghèo.
Lòng nhân ái của Người không chỉ dành cho nhân dân Việt Nam, mà còn lan tỏa đến các dân tộc bị áp bức trên thế giới. Người kiên trì đấu tranh cho quyền sống, quyền tự do, quyền hạnh phúc của con người, coi đó là giá trị phổ quát và bất diệt.
2. Tinh thần khoan dung, độ lượng
Một nét nổi bật trong đạo đức Hồ Chí Minh là sự khoan dung, độ lượng với con người, kể cả với những người từng lầm lỗi. Khoan dung của Hồ Chí Minh không phải là mềm yếu; nó được áp dụng có chọn lọc, kết hợp với các biện pháp chính trị khác (vận động, phân tích tâm lý quần chúng, thưởng phạt). Trong suốt hai cuộc kháng chiến, Người luôn căn dặn phải phân biệt rõ ràng giữa kẻ thù xâm lược và những người lầm đường, phải có chính sách khoan hồng, tạo cơ hội cho họ trở về với dân tộc. Ví dụ nổi bật: trong thư gửi các ngụy binh, Bác viết rằng “Ngụy binh cũng là con dân nước Việt… Chính phủ sẵn sàng tha thứ những người sớm biết lỗi và quay về với đại gia đình kháng chiến”, đó là khoan dung trực tiếp chuyển hoá đối tượng thù thành đồng minh tiềm năng.
Chính nhờ tinh thần khoan dung ấy mà nhiều trí thức, nhân sĩ từng do dự hoặc thậm chí đi nhầm đường đã quay về cống hiến cho đất nước. Lòng bao dung của Bác không chỉ là phẩm chất đạo đức mà còn là một nghệ thuật lãnh đạo, góp phần tập hợp lực lượng rộng rãi cho cách mạng.
3. Tư tưởng đoàn kết dân tộc
Đoàn kết là một trong những chiến lược lớn nhất của Hồ Chí Minh. Người luôn nhấn mạnh: “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết – Thành công, thành công, đại thành công.”
Đoàn kết trong tư tưởng Hồ Chí Minh không chỉ là sự liên kết của một giai cấp, mà là sức mạnh toàn dân tộc, đại đoàn kết. Người khẳng định: mọi tầng lớp, mọi giai cấp, mọi tôn giáo, dân tộc anh em đều có thể chung sức chung lòng vì mục tiêu độc lập dân tộc và hạnh phúc nhân dân.
Đoàn kết dưới tư tưởng của Người vừa là mục tiêu đạo đức vừa là chiến lược tổ chức: tạo đồng thuận xã hội, giảm mâu thuẫn nội bộ, tăng sức mạnh hành động tập thể. Tinh thần đại đoàn kết do Hồ Chí Minh khởi xướng và lãnh đạo đã quy tụ được sức mạnh vô song, giúp dân tộc Việt Nam vượt qua muôn vàn khó khăn, chiến thắng thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, giành độc lập, thống nhất đất nước.
Ngày nay, khi đất nước bước vào thời kỳ hội nhập quốc tế, tư tưởng nhân ái, khoan dung và đoàn kết dân tộc của Hồ Chí Minh càng có ý nghĩa to lớn. Vận dụng tư tưởng ấy nhắc nhở chúng ta phải biết yêu thương, chia sẻ, giúp đỡ nhau trong cuộc sống; phải khoan dung, độ lượng để xây dựng một xã hội nhân văn; phải đoàn kết để phát huy sức mạnh dân tộc trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và bảo vệ Tổ quốc. Trong xã hội: cần phát huy tinh thần nhân ái, chia sẻ, giúp đỡ nhau để xây dựng cộng đồng nhân văn. Trong chính trị: khoan dung và đối thoại là con đường để giữ vững ổn định, hòa giải mâu thuẫn, xây dựng niềm tin của nhân dân. Trong phát triển đất nước: đoàn kết là sức mạnh vượt qua thách thức, nhất là trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế và các nguy cơ chia rẻ dân tộc.
Kết luận
Tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh về nhân ái, khoan dung và đoàn kết dân tộc là ngọn đuốc soi đường cho toàn dân tộc Việt Nam. Học tập và làm theo Bác không chỉ là trách nhiệm mà còn là nhu cầu tự thân của mỗi con người, để chúng ta cùng xây dựng một đất nước giàu mạnh, văn minh, nghĩa tình.
ThS. Nguyễn Thị Hải Lên – Bộ môn Lý luận chính trị