1. Chiến lược “diễn biến hòa bình”
Nguồn gốc chiến lược “diễn biến hòa bình” là do sau Chiến tranh thế giới thứ hai, chủ nghĩa đế quốc nhận thấy có thể thực hiện một cuộc tấn công bằng các nhân tố gây bất ổn ngay trong lòng CNXH sẽ làm sụp đổ các nước XHCN. Do vậy, cùng với “Chiến tranh lạnh”, chủ nghĩa đế quốc đẩy mạnh cuộc chiến tranh tư tưởng, tuyên truyền chống phá CNXH. Phương thức mới này được gọi là “diễn biến hòa bình” hay “chuyển hóa hòa bình”.
Cụm từ “diễn biến hòa bình” xuất hiện ở thời kỳ đầu của Chiến tranh lạnh khi Ngoại trưởng Mỹ Akisơn nhận thấy sự thất bại của Mỹ trong việc can thiệp quân sự đối với các nước XHCN. Chiến lược “diễn biến hòa bình” là khái niệm chỉ âm mưu, thủ đoạn, phương thức hoạt động của các thế lực đế quốc, phản động sử dụng nhằm tạo ra và ủng hộ lực lượng chống đối, phản cách mạng ngay trong lòng các nước XHCN, hòng lật đổ chế độ XHCN mà không cần can thiệp bạo lực từ bên ngoài. Đây là “chiến lược cơ bản nhằm lật đổ chế độ chính trị của các nước tiến bộ, trước hết là các nước xã hội chủ nghĩa từ bên trong, chủ yếu bằng các biện pháp phi quân sự do chủ nghĩa đế quốc và các thế lực phản động, đứng đầu là Mỹ tiến hành”.
Những năm 1947-1988 là giai đoạn thực hiện chiến lược “diễn biến hòa bình” để ngăn chặn sự phát triển của CNXH. Trong đó, chủ nghĩa đế quốc đã lợi dụng khó khăn ở một số nước XHCN để kích động bạo loạn (Hunggari năm 1956, Tiệp Khắc năm 1968)... Những năm 1989-1993, Chiến lược “diễn biến hòa bình” gắn liền với chiến lược “vượt trên ngăn chặn” để xóa bỏ CNXH. Từ năm 1993 đến nay là giai đoạn đẩy mạnh thực hiện chiến lược “diễn biến hòa bình”, tiến hành “Cách mạng màu” hòng xóa bỏ hoàn toàn CNXH.
Bản chất thực sự của chiến lược “diễn biến hòa bình” hiện nay là “hoạt động của các thế lực đế quốc tư bản lớn và cường quyền, nhằm vào các nước có chế độ chính trị mà họ coi là không phù hợp với lợi ích của họ, bằng tổng hợp các biện pháp chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội, ngoại giao, an ninh… để chuyển hóa chế độ chính trị của các nước này theo một quỹ đạo có lợi cho họ”. Bản chất đó thể hiện rõ tính chất phản cách mạng: chính trị phản động, dân tộc chủ nghĩa, toàn cầu hóa, phi vũ trang.
2. “Cách mạng màu”
“Cách mạng màu”, hay còn gọi “cách mạng nhung”, “cách mạng đường phố”, là thuật ngữ chỉ các cuộc bạo loạn phi vũ trang, bạo lực chính trị có tính chất nhằm lật đổ chính quyền nhà nước đương nhiệm, đồng thời lập ra bộ máy cầm quyền mới của lực lượng đối lập được các thế lực thù địch, phản động hậu thuẫn.
Có thể nhận diện một số thủ đoạn tiến hành hoạt động cách mạng màu của các thế lực thù địch, phản động trong và ngoài nước thường áp dụng thời gian qua để hoạt động kích động, chống phá tại nước ta như sau: (1) Hoạt động tuyên truyền, phá hoại tư tưởng nhằm tạo tiền đề về tư tưởng, chính trị, xã hội cho một cuộc “cách mạng màu”; (2) Hoạt động tác động, chuyển hóa nội bộ, hình thành nhân tố chống đối từ bên trong, thúc đẩy tự diễn biến bên trong nội bộ; (3) Hoạt động tạo dựng “ngọn cờ” và lực lượng nòng cốt cho “cách mạng màu” ở Việt Nam.
Riêng thủ đoạn này được thực hiện bằng các phương thức: Tăng cường cử người xâm nhập về Việt Nam trực tiếp tiến hành hoạt động chống đối; lôi kéo, kích động người dân tham gia tổ chức và hoạt động chống đối; tổ chức đào tạo, huấn luyện các đối tượng chống đối trong nước nhằm tạo dựng “ngọn cờ” nòng cốt, từ đó tập dượt cho các kịch bản “cách mạng màu” ở Việt Nam… Các vụ việc nổi cộm trong thời gian qua như vụ gây rối ANTT liên quan việc TQ hạ đặt trái phép giàn khoan HD 981; FORMOSA Hà Tĩnh; biểu tình phản đối Luật An ninh mạng và Dự thảo Luật Đặc khu tại Bình Thuận, Bình Dương, gần đây nhất là vụ khủng bố do FULRO lưu vong chỉ đạo vào ngày 11/6/2023 đã cho thấy sự hiện diện của kế hoạch tạo dựng “cách mạng màu” ở Việt Nam. Có thể thấy âm mưu, hoạt động thực hiện “cách mạng màu” của các thế lực thù địch, phản động đối với nước ta là không thay đổi.
3. Biểu hiện mới của chiến lược “diễn biến hòa bình” trong cục diện thế giới hiện nay
Thứ nhất, chủ thể và lực lượng tiến hành “diễn biến hòa bình” trong bối cảnh mới rất đa dạng, phức tạp, đan xen, không đồng nhất. Nếu như trước kia, chủ thể tiến hành “diễn biến hòa bình” là chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch thì nay, bên cạnh lực lượng này còn có cả các nước theo chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi với tư tưởng bành trướng, bá quyền. Trước kia, khi thực hiện “diễn biến hòa bình”, những kẻ chủ mưu, thù địch, hiếu chiến bên ngoài trực tiếp tiến hành chống phá. Nay, họ chuyển sang hành động “sau bức màn che”, “bí mật giật dây”, tập trung “nhồi nhét” tư tưởng chống đối, đào tạo, huấn luyện những kẻ “theo đóm ăn tàn”, nội gián, tay sai một cách khá bài bản, trở thành những “kỹ sư lành nghề” lật đổ chế độ chính trị ngay trong nội bộ đối phương. Từ đó, họ ngụy biện rằng, nguyên nhân sụp đổ chế độ chính trị do sự tự thân vận động bên trong chứ không phải do sự chống phá từ bên ngoài (?!).
Thứ hai, đối tượng chống phá của chiến lược “diễn biến hòa bình” được mở rộng và phương thức tiến hành đã có sự chuyển đổi. “Diễn biến hòa bình” trong tình hình mới không những nhằm vào các nước tiến bộ, trước hết là các nước xã hội chủ nghĩa, mà còn chuyển sang chống phá các nước có chế độ chính trị mà chủ thể tiến hành cho là không phù hợp với lợi ích, giá trị, “khuôn mẫu” của họ. Đó là những nước độc lập, có chủ quyền nhưng “cứng đầu”, “không cùng quỹ đạo”, không tuân theo sự chỉ huy, chỉ đạo của họ, không có lợi cho họ trong giải quyết các vấn đề quốc tế.
Ảnh: Biểu tình chống chính phủ đụng độ với cảnh sát chống bạo động trong cuộc biểu tình ở Caracas, Venezuela năm 2017_Nguồn: nytimes.com
Phương thức chống phá của chiến lược “diễn biến hòa bình” đã chuyển trọng tâm từ bên ngoài tác động vào bên trong sang tiến hành các hoạt động chống đối tại chỗ, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” ngay trong nội bộ đối phương.
Thứ ba, mục tiêu và động cơ chính trị của chiến lược “diễn biến hòa bình” đã có sự dịch chuyển và mở rộng hơn.
Thứ tư, đối với biện pháp tiến hành “diễn biến hòa bình” hiện nay, các thế lực thù địch sử dụng “công cụ mềm”, “quyền lực thông minh” thay cho chính sách “cây gậy và củ cà rốt” kém hiệu quả trước đây. Đây là những biện pháp mới, rất linh hoạt, mang tính tổng hợp trên các phương diện và nảy sinh trong xu thế các nước thay đổi cách thức sử dụng quyền lực và sự trỗi dậy của trào lưu dân túy, xu hướng bảo hộ thương mại trong quan hệ quốc tế. Thực hiện tiến công toàn diện, có trọng điểm song “diễn biến hòa bình” ngày càng coi trọng các “công cụ mềm” và “quyền lực thông minh” nhằm vào các lĩnh vực chính trị tư tưởng, kinh tế, văn hóa - xã hội, ngoại giao, nhất là vấn đề dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo để từng bước chuyển hóa đối phương, giành “chiến thắng mà không cần chiến tranh”. Trọng tâm ở bên trong các nước thì họ tìm mọi cách khoét sâu mâu thuẫn, phân hóa nội bộ, tạo ra những “khoảng trống” quyền lực, đẩy đối phương vào vòng bất ổn. Bên ngoài, vẫn hỗ trợ bằng việc tạo áp lực, tăng cường lôi kéo, khống chế, từng bước gây ảnh hưởng có lợi cho họ. Cách thức tiến hành rất tinh vi, khó nhận diện; có lúc dụ dỗ, mua chuộc bằng vật chất; lúc thì núp dưới danh nghĩa hoạt động từ thiện, nhân đạo; có khi kêu gọi mở rộng tự do, dân chủ, nhân quyền, thúc đẩy quan hệ đối tác; đòi thực hiện đa nguyên chính trị, đa đảng đối lập; nhiều khi lại ngấm ngầm thao túng, khống chế về tài chính, từng bước ép buộc đối phương lệ thuộc về chính trị. Chiến lược chống phá từ từ, dần dần theo cách “mưa dầm thấm lâu”. Phương châm hành động mềm dẻo, linh hoạt, “đối thoại thay đối đầu”, “bắt tay thay súng đạn”, không phô trương rầm rộ, nhìn hình thức biểu hiện bên ngoài ít khốc liệt, không tàn phá như chiến tranh vũ lực; thậm chí có vẻ “gần gũi”, “thân thiện” trong một “thế giới phẳng” nhưng bản chất thì đang âm thầm đẩy đối phương xuống đáy “vũng lầy” của sự khủng hoảng và dẫn đến đổ vỡ ngay từ bên trong.
Thứ năm, về công cụ mới để thực hiện “diễn biến hòa bình”, các thế lực thù địch coi trọng sử dụng các phương tiện thông tin, truyền thông. Với cách thức tiến hành khá công phu, tinh xảo; dựa vào một số sự kiện đã diễn ra, họ nhào nặn bằng các chi tiết “sặc mùi” chính trị phản động; thêm bớt những “số liệu” không thể kiểm chứng, kèm theo trích dẫn “kim, cổ, đông, tây”, giả danh khoa học; sử dụng công nghệ chèn các tư liệu, hình ảnh đã bị cắt ghép, chỉnh sửa, “live stream”... tạo ra những sự kiện “giật gân”, thông tin “câu khách”, gợi trí tò mò của dư luận; cố tình đổi trắng thay đen, biến không thành có, rồi suy diễn, bình luận theo kiểu làm “sáng tỏ vấn đề”. Tần suất các luận điệu thâm độc đó ngày càng gia tăng cả về lưu lượng, cấp độ, mật độ; thực hiện “bôi nhiều sẽ bẩn”, “nói lắm phải tin”, tung “hỏa mù” nhằm gây tâm lý hoài nghi, dao động trong xã hội; từng bước hướng cộng đồng đến những suy nghĩ lệch lạc, dẫn đến “tự diễn biến”, dần xuất hiện những hành vi “lệch chuẩn” và rơi vào “tự chuyển hóa” lúc nào không hay.
Nguồn tham khảo:
3. https://congan.daklak.gov.vn/-/nhan-dien-cach-mang-mau-trong-giai-oan-hien-nay
Đoàn Thị Cẩm Vân (TH)
Bộ môn Lý luận chính trị