Trong hệ thống tư duy logic, quy luật cấm mâu thuẫn giữ vai trò trung tâm. Theo quy luật này, một mệnh đề không thể vừa đúng vừa sai trong cùng một thời điểm và trong cùng một ngữ cảnh. Đây là nền tảng cơ bản để đảm bảo sự rõ ràng, nhất quán và chính xác trong suy luận – đặc biệt quan trọng trong lĩnh vực pháp lý, nơi mỗi từ ngữ, mỗi lập luận đều ảnh hưởng đến công lý và quyền lợi con người.

Quy luật nền tảng của tư duy logic

            Quy luật cấm mâu thuẫn là một trong ba quy luật cơ bản của tư duy logic cổ điển, cùng với quy luật đồng nhất và quy luật bài trung. Nó đảm bảo rằng suy luận của con người không bị rối loạn bởi sự nhập nhằng, mâu thuẫn nội tại. Nếu một lập luận chứa đựng hai mệnh đề đối lập nhau cùng tồn tại, thì toàn bộ hệ thống lập luận sẽ sụp đổ. Đối với luật sư – người hành nghề dựa trên khả năng lý luận chặt chẽ – quy luật này đóng vai trò như la bàn định hướng trong từng bước tư duy.

Vai trò trong hành nghề luật sư

Trong thực tiễn nghề nghiệp, một luật sư không chỉ phân tích luật mà còn phải vận dụng tư duy logic để bảo vệ thân chủ, phản biện luận cứ đối phương, hoặc đưa ra ý kiến pháp lý sắc bén. Bất kỳ lập luận nào chứa mâu thuẫn nội tại đều có thể bị đối phương khai thác và phản bác dễ dàng.

Ví dụ, nếu một luật sư vừa lập luận rằng thân chủ của mình không hề có mặt tại hiện trường vụ án, nhưng lại ngay sau đó khẳng định người này hành động trong trạng thái phòng vệ chính đáng tại cùng địa điểm – thì đó là một mâu thuẫn logic nghiêm trọng. Nó khiến lập luận trở nên thiếu nhất quán và mất tính thuyết phục. Việc tuân thủ quy luật cấm mâu thuẫn giúp luật sư giữ được lập luận liền mạch, bền vững và khó bị công kích.

Hệ quả của việc vi phạm quy luật

Khi vi phạm quy luật cấm mâu thuẫn, hậu quả không chỉ dừng lại ở mặt lý luận. Trong ngành luật, điều này còn ảnh hưởng đến uy tín nghề nghiệp, làm suy yếu vị thế của luật sư trước tòa hoặc trong mắt khách hàng. Việc đưa ra những lập luận mâu thuẫn có thể khiến toàn bộ hồ sơ bào chữa bị mất trọng lượng, thậm chí gây ra hậu quả pháp lý bất lợi.

Kết luận

Quy luật cấm mâu thuẫn trong tư duy không chỉ là nguyên lý mang tính lý thuyết trong sách vở logic học, mà là kim chỉ nam thiết yếu cho mọi hoạt động tư duy, đặc biệt trong lĩnh vực pháp lý. Với những người làm nghề luật, việc tuân thủ quy luật này không chỉ giúp giữ được tính chính xác, mà còn là yếu tố sống còn để xây dựng uy tín, bảo vệ thân chủ và thực thi công lý một cách hiệu quả.

ThS. Trần Thị Dung

Giảng viên: Bộ môn LLCT